[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Układ nerwowy człowieka anatomicznie dzielimy na:1) układ orodkowy, obejmujšcy:- mózgowie, zawarte w jamie czaszki- rdzeń kręgowy, biegnšcy przez kanał kręgowy2) układ obwodowy, należš do niego:- nerwy mózgowe (czaszkowe)- nerwy rdzeniowe.Rozpatrujšc działanie układu nerwowego, rozróżniamy w nim częć odbierajšcš i reagujšcš na bodce dochodzšce z zewnštrz organizmu (wywołujšcš w większoci zależne od woli reakcje organizmu) oraz częć, która odbiera i reaguje na podniety pochodzenia wewnštrzorganicznego, (w zasadzie odbywa się to bez udziału woli). Stšd czynnociowo układ nerwowy dzieli się na:1) układ somatyczny2) układ autonomiczny (wegetatywny)Układ orodkowyUkład orodkowy stanowi centralny układ nerwowy. Rozmieszczony jest w jamie czaszki i kanale kręgowym. Układ ten składa się z mózgowia oraz rdzenia kręgowego.MózgowieMózgowie człowieka waży ok. 1375 g, co stanowi ok. 1/42 wagi całego ciała. Owe najważniejsze skupienie tkanki nerwowej zbudowane jest z istoty szarej (stanowi częć obwodowš mózgowia, to jest ok. 80 % masy całego mózgu) i białej (pod istotš szarš). Istota szara mózgu zbudowana jest z komórek nerwowych, istota biała z włókien nerwowych. Z istoty szarej zbudowana jest kora mózgowa - siedlisko wiadomoci człowieka, której powierzchnia wynosi 2200cm2.Mózgowie dzieli się na:- Kresomózgowie, zbudowane z dwóch półkul mózgowych. Każda półkula dzieli się na płaty odgraniczone od siebie bruzdami. Wyróżniamy płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy (zawiera orodek słuchu, smaku i powonienia), potyliczny (siedlisko orodka wrażeń wzrokowych).- Międzymózgowie, obejmuje wzgórze (główny orodek podkorowy czucia) oraz podwzgórze. Podwzgórze połšczone jest drogami nerwowymi z korš mózgowš oraz ze wszystkimi obszarami organizmu. Cechš charakterystycznš podwzgórza jest to, iż kontroluje i koordynuje ono działalnoć wewnštrzwydzielniczš przedniego płata przysadki mózgowej, odbiera i przekazuje bodce drogš krwi i płynów ustrojowych, a także wykazuje czynnoci neurowydzielnicze (produkuje oksytocynę i wazopresynę).- ródmózgowie, obejmuje tzw. konary mózgu oraz pokrywę ródmózgowia. ródmózgowie łšczy międzymózgowie z mostem i móżdżkiem. Mieszczš się w nim podkorowe orodki wzroku i słuchu.- Móżdżek, położony jest w dole czaszki, pod płatami potylicznymi mózgu. Składa się on z dwóch półkul i częci rodkowej robaka. Przekrój podłużny przez robaka móżdżku daje charakterystyczny obraz tzw. drzewo życia. Zewnętrznš częć móżdżku pokrywa istota szara (kora móżdżku). W skład móżdżku wchodzi również most Varola. Tworzš go głównie włókna nerwowe (łšczš rdzeń z mózgiem i orodkami podkorowymi, a także innymi częciami układu nerwowego) i jšdra nerwów czaszkowych. Łšczy on ródmózgowie i korę mózgowš z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym. Móżdżek sprawuje kontrole nad mięniami szkieletowymi i odpowiada za koordynację ruchowš.- Rdzeń przedłużony, to najniżej położony odcinek mózgowia. Stanowi on przedłużenie rdzenia kręgowego. W rdzeniu przedłużonym skupionych jest wiele orodków nerwowych odpowiedzialnych za funkcje odruchowe. Tak więc stanowi on centralę układu wegetatywnego (kierujšcego pracš narzšdów wewnętrznych) oraz czynnoci odruchowych tj. oddychanie, połykanie, ssanie, kaszel, kichanie, mruganie itp.Rdzeń kręgowyRdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym i osłonięty jest oponami rdzeniowymi. Cišgnie się od rdzenia przedłużonego, a kończy (przechodzi w nić końcowš) na poziomie II kręgu lędwiowego. Istota szara położona jest tu wewnętrznie w stosunku do istoty białej (odwrotnie niż w mózgu). Substancja szara na przekroju poprzecznym ma kształt litery H. Cišgnie się ona na całej długoci rdzenia w postaci dwóch słupów przednich i tylnich. W słupach przednich rozmieszczone sš komórki neuronów ruchowych, w tylnich- komórki neuronów czuciowych. Od rdzenia kręgowego odchodzi 31 par nerwów zawierajšcych somatyczne włókna czuciowe, ruchowe i włókna wegetatywne. Nerwy te przechodzš przez otwory międzykręgowe. Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy nerwowe z mózgu i do mózgu. Łšczy więc centralne odcinki układu nerwowego w niemal całym organizmie.Opony mózgowo-rdzenioweMózgowie i rdzeń kręgowy okrywajš trzy błony łšcznotkankowe noszšce nazwę opon mózgowo rdzeniowych. Najbardziej zewnętrznie położona jest opona twarda stanowišc okostnš jamy czaszki i rdzenia kręgowego. Oponę twardš cechuje duża wrażliwoć na ból. Pod oponš twardš leży opona pajęczynówkowa.Mózg i rdzeń pokrywa bezporednio, bogato unaczyniona, opona miękka (naczyniowa). Wyrostki (zšbki) opony miękkiej zrastajš się z oponš pajęczynówkowš i oponš twarda tworzšc więzadło zšbkowane. Dzięki temu rdzeń kręgowy chroniony jest przed wstrzšsami i urazami, gdyż zawieszony na więzadle i korzeniach rdzeniowych pływa w płynie mózgowo rdzeniowym.Płyn mózgowo - rdzeniowy wypełnia przestrzeń pomiędzy pajęczynówkš a oponš miękkš. Płyn ten jest bezbarwny i przejrzysty. W jego skład wchodzi woda, glukoza, białko i sole mineralne. Rola płynu mózgowo-rdzeniowego polega na równomiernym rozkładzie cinienia w jamie czaszki, a także chroni on mózgowie i rdzeń kręgowy przed urazami mechanicznymi.Układ obwodowyObwodowy układ nerwowy tworzš parzyste nerwy mózgowe i rdzeniowe, wišżšce poszczególne receptory i efektory z mózgiem i rdzeniem, oraz zwoje mózgowe położone w pobliżu mózgu i rdzenia.Nerwy mózgoweNerwy mózgowe (czaszkowe), występujš w liczbie 12 par nerwów. Sš to:- nerwy wyłšcznie czuciowe: nn. węchowe, n. wzrokowy, n. słuchu i równowagi- nerwy wyłšcznie ruchowe, odrodkowe: n. okoruchowy, n. bloczkowy, n. odwodzšcy, n. dodatkowy, n. podjęzykowy- nerwy mieszane: n. trójdzielny, n. twarzowy, n. językowo-gardłowy, n. błędnyNerwy rdzenioweNerwy rdzeniowe odchodzš od rdzenia dwoma korzeniami. Przednim ruchowym i tylnym czuciowym. Korzenie łšczš się we wspólny pień, który ponownie rozdziela się na trzy gałęzie: grzbietowš unerwiajšcš skórę i mięnie grzbietu, brzusznš unerwiajšcš skórę i mięnie brzucha, i autonomicznš obsługujšca trzewia. Każda gałęzi zawiera włókna czuciowe i ruchowe.Zwoje mózgoweZwoje mózgowe utworzone sš przez komórki neuronów czuciowych a położone w pobliżu mózgu i rdzenia.Układ autonomicznyUkład autonomiczny (wegetatywny) unerwia głównie narzšdy wewnętrzne (trzewia). Zapewnia on prawidłowy przebieg najistotniejszych czynnoci życiowych organizmu tj. m.in. bicie serca, oddychanie, trawienie.Układ nerwowy autonomiczny składa się z dwóch częci uzupełniajšcych się wzajemnie, a jednoczenie działajšcych na siebie antagonistycznie.-układ współczulny (sympatyczny)Orodki częci współczulnej znajdujš się w istocie szarej rdzenia kręgowego w częci piersiowej i lędwiowej. Orodki rdzeniowe łšczš się ze zwojami współczulnymi tworzšc parzysty pień współczulny (równolegle po obu stronach kręgosłupa). Włókna układu współczulnego unerwiajš wszystkie narzšdy wewnętrzne, naczynia krwionone i gruczoły potowe oraz działajš przeciwnie do układu przywspółczulnego. Powodujš m.in. rozszerzenie renic, przyspieszenie akcji serca, zmniejszenie wydzielania gruczołów, zahamowanie perystaltyki jelit.-układ przywspółczulny (parasympatyczny)Orodki przywspółczulne rozmieszczone sš w mózgowiu, rdzeniu przedłużonym i krzyżowej częci rdzenia kręgowego. Zwoje układu przywspółczulnego umiejscowione sš w pobliżu lub w cianach unerwianych narzšdów. Włókna przywspółczulne wychodzšce z pnia mózgu dołšczajš się do nerwów mózgowych :okoruchowych, twarzowym, językowo-gardłowym, błędnym. Unerwiajš one mięnie zwężajšce renicę, akomodacji oka, gruczołu łzowe, luzowe i linianki. Nerw błędny (powodujšcy zwolnienie akcji serca, zwężenie oskrzeli, wzmaga ruch robaczkowe jelit i wydzielania gruczołów jamy brzusznej) zawiera stosunkowo najwięcej włókien przywspółczulnych. Włókna przywspółczulne częci krzyżowej rdzenia, unerwiajš częć okrężnicy i pęcherz moczowy oraz narzšdy płciowe (pobudzajšco).Mózg, a poprawnie mózgowie ( encephalon ) to częć orodkowego układu nerwowego(OUN).Umieszczony jest w obrębie czaszki i otoczony trzema oponami: (błonami łšcznotkankowymi)1. OPONA TWARDA - gruba błona, której blaszka zewnętrzna tworzy jednoczenie okostnš czaszki. (Blaszka wew. tworzy 3 fałdy wpuklajšce się w szczeliny mózgowe : sierp mózgu, sierp i namiot móżdżku. Pomiędzy blaszkami opony twardej sš zatoki żylne, odprowadzajšce krew z mózgowia do żyły szyjnej wew.)2. OPONA POREDNIA, zwanš PAJĘCZYNÓWKĽ - leży pod oponš twardš, jest od niej oddzielona jamš podtwardówkowš.3. OPONA MIĘKKA - przylega bezporednio do mózgu, jest silnie unaczynniona. Pomiędzy niš a oponš pajęczynówkowš znajduje się JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA wypełniona płynem mózgowo - rdzeniowym (patrz pojęcia)Mózgowie składa się z dwóch pólkul mózgowych, móżdżku i pnia mózgu.PÓŁKULE MÓZGU# różniš się między sobš morfologicznie i funkcjonalnie# jest to mózg właciwy , osadzony na pniu mózgu.# obydwie półkule oddzielone sš od siebie szczelinš podłużnš mózgu, w głębi której mieci się ciało modzelowate, inaczej spoidło wielkie mózgu, które je również łšczy# jego kształt przypomina jajowatš bryłę# można wyodrębnić u niego powierzchnię górno - bocznš, przyrodkowš i podstawnš,oraz bieguny : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.# na zewnštrz półkule okrywa kora mózgowa, czyli istota szara (zbudowana z kilku warstw komórek nerwowych różnokształtnych)STRUKTURA OPIS FUNKCJONOWANIEKORA MÓZGOWAsubstancja szara półkul mózgowych Zawiera ponad 70% komórek mózyg, silnie pofałdowana, by zwiększyć powierzchnię. Zakręty kory mózgowej ograniczone sš przez zagłębienia tzw. bruzdy i szczeliny półkuli podzielona na płaty:czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. - funkcjonalnie podzielona na korę ruchowš (płat ciemieiowy), czuciowš (głów... [ Pobierz całość w formacie PDF ]