[ Pobierz całość w formacie PDF ]
NKWD
1
NKWD
NKWD
-
Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR
(
НКВД
-
Народный комиссариат внутренних дел
-
[Narodnyj Komissariat
Wnutriennich Dieł]
)
–
centralny organ państwowy (
wchodzący w skład
rządu
, istniejący pod
tą nazwą w latach
-
. Zakres jego działalności zmieniał się na
przestrzeni lat, początkowo NKWD zajmował się sprawami
administracyjno-porządkowymi. Od
. rola komisariatu wzrosła po
reorganizacji polegającej na wcieleniu do jego struktur
i mianowania
jego szefa
udowym komisarzem spraw wewnętrznych
(szefem NKWD), co było jednym z elementów przygotowań
do
NKWD skupił więc cały aparat represji
policyjnych ZSRR - od milicji kryminalnej poprzez wywiad (
i
kontrwywiad, wojska ochrony pogranicza, administracyjne sądownictwo
doraźne (
po system
pracy
przymusowej
. Komisariat nadzorował również lokalne instytucje
rządowe, następnie w 1946 r. przemianowany został na
. Na terenie całego kraju NKWD działał zarówno
bezpośrednio, jak i przez komisariaty spraw wewnętrznych poszczególnych
republik, będące jego filiami.
Emblemat NKWD
Nazwa "NKWD" stała się w potocznym rozumieniu synonimem wszelkich zbrodni dokonanych przez Sowietów.
Komisariat był głównym narzędziem w rękach władz radzieckich, którym posłużono się do ogromnych represji
wobec własnych obywateli i poza granicami byłego
także masowych deportacji różnych narodowości w tym
w. Organy NKWD były także wykonawcą
mordu oficerów
w 1940
roku, oraz rozstrzeliwań Polaków po wojnie i uwięzienia w byłych obozach koncentracyjnych, np. na
Np.
przez więzienie NKWD na
rzeszło po wojnie do 1954 r. około 35 tys. Polaków, a 333 poniosło
śmierć. W dniu
r. Biuro Polityczne Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi podjęło
uchwałę, zobowiązującą NKWD BSRR do wykonania wyroków śmierci, wydanych na więźniów, przebywających w
więzieniach zachodnich obwodów Białorusi. Dwa dni później szef NKWD, Ławrientij Beria, polecił rozstrzelać
wszystkich więźniów znajdujących się w śledztwie oraz skazanych za "działalność kontrrewolucyjną", "sabotaż
gospodarczy", "dywersję" i "działalność antysowiecką".Uruchomiło to lawinę zbrodni na więźniach. Według danych
sowieckich z 10 czerwca 1941 r., a więc niemal z przede dnia agresji niemieckiej, w kresowych więzieniach
przebywało ok. 40 tys. więźniów, w tym:
• w więzieniach Zachodniej Ukrainy ok. 21 tys. więźniów,
• w więzieniach tzw. Zachodniej Białorusi ok. 16,5 tys.,
• pozostałe ok. 2,5 tys. więźniów znajdowało się w więzieniach na Wileńszczyźnie.
Łącznie zamordowano ok. 35 tys. uwięzionych. Np.
, więzienie śledcze NKWD -
,
więzienie na ulicy Łąckiego we Lwowie tu wymordowano ok. 7 tys. więźniów, w
ofiarą masakry padło ok. 2
tys. więźniów, w
ok. 2 tys., w
ok. 700,
k. 1000,
00 więźniów, oprócz
tego w
u, w
,
W ciągu tygodnia, w czerwcu 1941 roku NKWD wymordowało w więzieniach 14700 więźniów, na szlakach
ewakuacyjnych zmarło ich przeszło 20 tysięcy.
 NKWD
2
Powstanie organów
bezpieczeństwa w ZSRR
W latach poprzedzających przewrót
październikowy
roku
z
jego najbliżsi współpracownicy nie
dostrzegali potrzeby powołania organów
bezpieczeństwa i służb wywiadowczych,
ponieważ głosili rychłe nadejście rewolucji
światowej, która ma zniszczyć system
kapitalistyczny. Wydarzenia rewolucyjne w
musiły jednak przywódców bolszewickich do zweryfikowania swoich poglądów. Lenin zaskoczony
rozmiarami wewnętrznej i zewnętrznej opozycji wobec
(
Sownarkomu
) wystąpił z
inicjatywą utworzenia policji politycznej, która w niedługim czasie stała się organem przez niego szczególnie
faworyzowanym.
, centrala NKWD
Pierwszym radzieckim organem bezpieczeństwa była
(WCzK)
–
Ogólnorosyjska
Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy
(
Wsierossijska czriezwyczajnaja komissja po bor'bie s kontrriewolucyjej, spiekulacyjej i
priestupleniami po dołżnosti
). Utworzona
z inicjatywy
a
rzez Radę Komisarzy Ludowych Rosyjskiej Federacyjnej
Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (
) jako centralny organ bezpieczeństwa
państwowego. W tym czasie (tzn. od
o
w RFSRR i każdej republice
związkowej istniały ludowe komisariaty spraw wewnętrznych (NKWD), które
zajmowały się sprawami porządku publicznego, rejestracją obywateli, pożarnictwem i
innymi sprawami. W
oku, jako pierwszy urząd ludowego komisarza RSFSR, objął
który następnie w latach
był przewodniczącym Najwyższej
Rady Gospodarki Narodowej. Jeszcze w tym samym roku w
ie, zastąpił go
który pozostał na tym stanowisku do marca
roku. Następnym ludowym
komisarzem
został stary bolszewik polskiego pochodzenia
którego w
oku zastąpił
a po nim w
oku,
, sprawując to stanowisko do
oku.
Feliks Dzierżyński
przewodniczący WCzK,
szef GPU i OGPU
W związku ze stopniowym normalizowaniem się stosunków wewnętrznych w Rosji bolszewickiej
IX Wszechrosyjski
Zjazd Sowietów
roku, podjął decyzję o rozwiązaniu Czeki.
oku, w jej miejsce
powołano nową instytucję, o pokrewnym zakresie działania, pod nazwą
y
(
Gosudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije
-
, którą włączono do Komisariatu Spraw Wewnętrznych.
Wraz z powstaniem ZSRR (
oku), przeprowadzono nową reorganizację. Organ ten został
bezpośrednio podporządkowany Radzie Komisarzy Ludowych oraz Centralnemu Komitetowi Wykonawczemu i
zmieniono jego nazwę na
(
Objedinionnoje Gosudarstwiennoje
Politiczeskoje Uprawlenije
- OGPU). Kierowniczym organem OGPU było kolegium, na którego czele stał
przewodniczący z prawami komisarza ludowego. Powoływał go Centralny Komitet Wykonawczy. W skład
kolegium wchodziło dwóch zastępców oraz 13 naczelników Zarządu Głównego OGPU.
 NKWD
3
Utworzenie NKWD ZSRR
Przygotowując się do rozprawy z tzw.
leninowskim trzonem partii
i do zaprowadzenia w
yktatury,
rzede wszystkim zreorganizował aparat bezpieczeństwa. Po śmierci
, który
prawdopodobnie umarł na zawał serca, choć nie można wykluczyć, że został otruty, w
u
roku
zostało poddane gruntowej przebudowie i
roku, jako
(
Gławnoje Uprawlenije Gosudarstwiennoj Bezopastnosti
–
GUGB) zostało włączone do Komisariatu Spraw
Wewnętrznych, NKWD. NKWD kontrolował policję polityczną, służby specjalne (
oraz
z
wyjątkiem wywiadu wojskowego, którym się zajmował Główny Zarząd Wywiadu Armii Czerwonej -
, służby
porządkowe (
,
tc.) oraz system obozów pracy przymusowej -
Ludowi Komisarze ZSRR
Pierwszy na czele NKWD jako
ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRR
stanął stary czekista, były pierwszy
zastępca Wiaczesława Mienżyńskiego,
. Jagoda między innymi
oku na
polecenie
zorganizował
amach na
przewodniczącego miejskiego komitetu partii komunistycznej w
Po zabójstwie
Kirowa nastąpiły masowe egzekucje i aresztowania akceptowane przez społeczeństwo radzieckie wierzące, że
wewnątrz kraju ukrywają się setki tysięcy spiskowców zdrajców imperialistycznych agentów chcących
wymordować działaczy partyjnych i przywódców partii. Jagoda także z wielką bezwzględnością narzucał
stalinowską kolektywizację, której towarzyszyły wywłaszczenia, konfiskaty własności chłopskiej, palenie i
wysiedlanie wiosek, mordowanie i wywożenie do łagrów opornych chłopów (kułaków). Tym niemniej
oku
przebywając na urlopie w Soczi, wysłał do
elegram z propozycją
natychmiastowego odwołania Jagody ze stanowiska.
Życzenie Stalina zostało spełnione natychmiast, Jagoda został odsunięty ze stanowiska komisarza ludowego i zajął
mało znaczące stanowisko komisarza ludowego poczt i telegrafów. Prawdopodobnie Stalin pozbywał się Jagody,
ponieważ za dużo wiedział
a po Moskwie zaczęły krążyć pogłoski, że to OGPU jest
odpowiedzialne za zamach na
Miejsce Jagody na stanowisku szefa NKWD zajął
Do partii komunistycznej wstąpił
dopiero w
u
oku. Następnie sprawował niższe partyjne funkcje na prowincji do
oku. Szybką karierę
zrobił podczas kolektywizacji rolnictwa, gdy zwrócił uwagę Stalina sprawnością i bezwzględnością w tworzeniu
kołchozów i łamaniu oporu chłopów. Sprowadzono go do Moskwy i przydzielono do gabinetu Stalina. Urzędowanie
w resorcie rozpoczął od krwawej rozprawy z ekipą swojego poprzednika Genricha Jagody. Nakazał podwładnym
stosowanie wszystkich metod wydobywania zeznań, łącznie z torturami, w których sam uczestniczył. Przyniosło mu
to - z uwagi na mały wzrost (poniżej 150 cm) - przydomek
Krwawego Karła
. Z polecenia Stalina przygotował i
rozpoczął masowe represje, które zyskały potem miano jeżowszczyzny. W listopadzie
oku Stalin
zdymisjonował Jeżowa ze stanowiska szefa NKWD i niespełna pół roku później nakazał go aresztować. Jeżowa
stracono
oku po tajnym procesie.
miejsce ludowego komisarza spraw wewnętrznych objął
Beria jak jego
poprzednik zaczął od rozprawienia się z ekipą swojego poprzednika, tj. Nikołaja Jeżowa. Zostali oni wysłani w
podróże w teren z nowymi zadaniami, lecz już na pierwszej stacji kolejowej byli wyciągani z pociągów i
transportowani do więzień NKWD, które jeszcze nie tak dawno sami nadzorowali. Po rozprawie z ludźmi Jeżowa,
Beria zajął się wyhamowaniem tzw. jeżowszczyzny. Zmniejszyły się aresztowania i deportacje na Sybir, lecz nie
ustały całkowicie. Na początku marca
w
m miała miejsce wspólna konferencja NKWD i
na
której omówiono metody pracy operacyjnej przeciwko polskiemu podziemiu i wymieniono się informacjami,
Rosjanie wydali Niemcom zbiegłych komunistów niemieckich i austriackich.
Po zajęciu przez
,
,
oraz części
Ławrientij Beria na polecenie Stalina
nadzorował i kierował aresztowaniami i deportacjami w głąb ZSRR setek tysięcy obywateli tych państw. Ponosi
 NKWD
4
bezpośrednią odpowiedzialność za
zbrodnię katyńską
. Beria stał na czele NKWD aż do
oku.
Kolejnym i ostatnim ludowym komisarzem spraw wewnętrznych był
Pracę w
organach bezpieczeństwa NKWD rozpoczął dopiero w
oku, gdy pracował w komitecie centralnym od
o
oku. Stamtąd został przeniesiony w lutym
roku do Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych
NKWD, gdzie objął stanowisko zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych NKWD ZSRR Ławrientija Berii
- odpowiedzialny za sprawy kadrowe. Od
o
oku Krugłow był także zastępcą
ówczesnego szefa
wojskowego
Na tym stanowisku
Krugłow
kierował ścisłą ochroną
w której uczestniczyli
,
i
To samo zadanie wykonywał podczas
dwóch następnych spotkań "Wielkiej Trójki" w
a
ie i
, za co został
odznaczony przez Amerykanów orderem
"Legion of Merit"
, a przez Brytyjczyków orderem
"Knight of the British
Empire"
Organy NKWD
adzorował Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD) za pośrednictwem swojego
sekretariatu, kierowanego przez
który wraz z
rzewodniczył
socjalnemu wydziałowi
CK RKP(b)
, analizującemu doniesienia wywiadowcze i przygotowującemu raporty dla Biura
Politycznego.
Od
oku do
oku, w skład Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych wchodziło siedem
potężnie rozbudowanych zarządów.
Były nimi:
•
ГУГБ
(GUGB) - Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego
•
ГУРКМ
(GURKM) - Główny Zarząd Milicji Robotniczo-Chłopskiej
•
ГУПВО
(GUPWO) - Główny Zarząd Ochrony Pogranicznej i Wewnętrznej
•
ГУПО
(GUPO) - Główny Zarząd Ochrony Przeciwpożarowej
•
ГУЛаг
(GUŁag) - Zarząd Główny Wychowawczych Obozów Pracy i Osiedli Pracy
•
АХУ
(ACHU) - Zarząd Administracyjno-Gospodarczy
•
ОАГС
(OAGS) - Wydział Aktów Stanu Cywilnego
Do
roku struktura Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych uległa zmianie trzykrotnie, m.in. w
ie
oku, po objęciu kierownictwa NKWD przez
oku, rozkazem
ludowego komisarza spraw wewnętrznych numer
00362
wprowadzono nową organizację wydziałów
operacyjno-czekistowskich NKWD i
oku, zmieniono struktury NKWD ZSRR, zwiększając liczbę
zarządów.
Struktura Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych na
oku przedstawiała się następująco:
 NKWD
5
Struktura NKWD - Piotr Kołakowski: NKWD i GRU na ziemiach polskich, Dom wydawniczy Bellona Warszawa 2002
Najważniejszym organem NKWD ZSRR był
(Gławnoje Uprawlenije
Gosudarstwiennoj Bezopastnosti
–
), który przejął funkcje dawnego
. W
roku, w centralnym
aparacie GUGB było zatrudnionych 1410 osób.
oku dla celów konspiracyjnych wprowadzono
numerację wydziałów GUGB. Lokalne zarządy (
UNKWD
) republik związkowych, krajów i obwodów miały
struktury na wzór centralnej. Formalnie było tak, jak gdyby OGPU przekształcono w zarząd Komisariatu Spraw
Wewnętrznych, jednak faktycznie GUGB kontrolował cały zakres działalności NKWD. Podporządkowanemu
służbie bezpieczeństwa NKWD podlegały odtąd:
służba ochrony pogranicza, oddziały wojskowe, które nie
wchodziły w skład armii i floty, obozy pracy przymusowej, więziennictwo i straż pożarna.
GUGB odpowiedzialny był m.in. za bezpieczeństwo wewnętrzne, ochronę rządu, wywiad zagraniczny i
kontrwywiad. Pod koniec
oku w skład GUGB NKWD wchodziły następujące wydziały:
•
OORPP
- Wydział Ochrony Przywódców Partii i Państwa (
ООРПП
)
•
OO
- Wydział Operacyjny (
ОО
)
•
KRO
- Wydział Kontrwywiadu (
КРО
)
•
SPO
- Wydział Tajno-Polityczny (
СПО
)
•
OO
- Wydział Specjalny (
ОО
)
•
TO
- Wydział Transportu (
ТО
)
•
INO
- Wydział Zagraniczny (
ИНО
)
•
USO
- Wydział Ewidencyjno-Statystyczny (
УСО
)
•
SO
- Wydział Specjalny (Szyfrów) (
СО
)
•
TO
- Wydział Więzienny (
ТО
)
•
WO
- Wydział Transportu Wodnego (
ВО
)
•
OOT
- Wydział Techniki Operacyjnej (
ООТ
)
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]