[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Nederlandsegrammatica
M.C.vandenToorn
bron
M.C. van den Toorn, Nederlandsegrammatica. Wolters-Noordhoff, Groningen 1984 (negende
druk)
© 2008 dbnl / M.C. van den Toorn
IV
Voor Nora
M.C.vandenToorn,Nederlandsegrammatica
V
Voorbericht
Dit boek is bestemd voor taalleraren en allen die dat willen worden. De titel had ook
kunnen luiden ‘Overzicht van de Nederlandse grammatica’, eventueel voorafgegaan
door het adjectief ‘praktisch’, maar het minst pretentieus is ‘Nederlandse grammatica’,
waarbij het woord grammaticaals niet-telbaar substantief beschouwd dient te worden.
Het betreft hier dus een boek overNederlandse grammatica, gevuld metNederlandse
grammatica; het is niet eengrammatica, nog minder degrammatica.
Dit alles wijst op een weinig definitieve opzet; aan volledigheid mag niet gedacht
worden. Wel is ernaar gestreefd die opzet zo praktisch mogelijk te maken; praktisch
in die zin dat de hanteerbaarheid van het boek zo groot mogelijk moet zijn, maar
ook praktisch in de betekenis van ‘op de praktijk gericht’. Die praktijk is die van de
taaldocent, vooral natuurlijk de docent in de moedertaal, en degene die zich daarop
voorbereidt, hetzij aan een universiteit, hetzij aan een cursus voor middelbare akten
of een lerarenopleidingnieuwe stijl.
De praktische hanteerbaarheid komt tot uiting in de indeling in hoofdstukken. Men
kan voor een eerste oriëntering volstaan met het doorwerken van de hoofdstukken
met oneven nummers; deze bevatten de voornaamste stof, zoals die gaandeweg
in de praktijk van het onderwijs gestalte heeft gekregen. Het betreft vooral de
traditionele zinsontleding - die hier ook expliciet zo genoemd wordt - en de traditionele
woordleer. Bij beide onderdelen, vooral bij het laatstgenoemde, is echter duidelijk
dat veel nieuwe gezichtspunten aan de structurele taalkunde te danken zijn. A fortiori
geldt dat voor het hoofdstuk over de woordgroepleer, een typische verworvenheid
van de structurele linguïstiek. Bij voortgezette studie kunnen de hoofdstukken met
even nummers hun rol gaan vervullen: ze leiden in tot de theoretische achtergronden,
die het behandelde uit de voorafgaande hoofdstukken soms sterk relativeren, maar
die gewoonlijk de informatie bevatten om het voorafgaande op een ander plan te
leren begrijpen. Bijna alles daarbij is ontleend aan de theorievorming van de
transformationeel-generatieve grammatica. Noodzakelijkerwijs dragen deze
hoofdstukken een zeer voorlopig karakter: er vinden voortdurend belangrijke
wijzigingen plaats in de transformationeel-generatieve taaltheorie en wat in dit boek
over grammatica besproken wordt, is met opzet heel elementair gehouden. Hachelijke
theoretische implicaties zijn op dit niveau, zoveel als doenlijk was, terzijde gelaten.
De literatuuropgave biedt in dit opzicht voldoende soelaas. Het inleidende hoofdstuk
(genum-
M.C.vandenToorn,Nederlandsegrammatica
VI
merd: 0) is eveneens elementair; iets minder geldt dat voor het laatste hoofdstuk,
over semantiek handelend: dit is meer een theoretische toegift, voor wie er belang
in stelt.
Onderwerpen als fonetiek, fonologie en spelling zijn niet opgenomen. Daarover
bestaan voldoende aparte publikaties; strikt genomen behoren ze ook niet tot de
grammatica, die we hier uitsluitend als zinsleer en woordleer hebben opgevat.
Ondanks het inleidende karakter van de meeste hoofdstukken is een zekere
kennis bij de gebruiker voorondersteld; enige bekendheid met grammaticale termen
en begrippen is geïmpliceerd. Deze voorkennis is ook nodig bij het lezen van
secundaire literatuur: bij iedere paragraaf behoort - voorzover daar aanleiding toe
bestaat - een literatuuropgave; enerzijds fungeert deze als verantwoording van
gebruikte studies, anderzijds als wegwijzer bij voortgezette zelfstudie.
Ook het woord ‘overzicht’ had in de titel kunnen verschijnen, zeiden we hierboven.
Uiteraard betekent dat niet: volledigheid. Veeleer kan het karakter van een overzicht
blijken uit het naast-elkaar stellen van de verschillende zienswijzen die in de
Nederlandse taalkunde voorkomen. Daarbij is naar duidelijkheid en objectiviteit
gestreefd, zonder dat - naar we hopen - een zielloze compilatie daaruit resulteert.
Niet alleen in de keuze, maar ook in de presentatie van de stof, waarbij herhalingen
soms onvermijdelijk bleken, is een stuk persoonlijke benadering verwerkt, herkenbaar
voor wie daar oog voor heeft. Vooral die presentatie is eenmanswerk geweest,
voorzover men daarvan nog kan spreken bij een wetenschapsgebied dat
gemeengoed is. Eenmanswerk geldt trouwens altijd maar tot op een zeker niveau:
veel ben ik verschuldigd aan de gesprekken met mijn vakgenoten aan het Instituut
De Vooys te Utrecht en met mijn collega's aan de COCMA te Utrecht. In het bijzonder
moet ik daarbij noemen mijn collega F.Ch. van Gestel, die een groot gedeelte van
het manuscript heeft willen lezen en dit van waardevolle kanttekeningen voorzag.
Voorts ben ik veel dank verschuldigd aan Mevr. M. Klein-Visscher en Mevr. C.M.A.A.
Sleeboom-Van Oosterhout, die onwaardeerlijke hulp verleenden bij het persklaar
maken van de kopij, alsmede de heer M. Klein, die behulpzaam was bij de
samenstelling van het register.
M.C.v.d.T.
Bijdenegendedruk
De negende druk is volledig bruikbaar naast de zevende en achtste.
De veranderingen die zijn aangebracht betreffen slechts punten van ondergeschikt
belang. Voor waardevol commentaar dank ik mijn vakgenoten G. Geerts, H. Hulshof,
Mevr. A. Neijt en P.C. Paardekooper.
augustus 1984
M.C.v.d.T.
M.C.vandenToorn,Nederlandsegrammatica
VII
Afkortingen
Bijdr.Med.Dial.Comm.
= BijdragenenMededelingender
Dialecten-CommissievandeKoninklijke
NederlandseAkademievan
WetenschappenteAmsterdam
= ForumderLetteren
F.d.L.
Found.ofL.
= FoundationsofLanguage
Gastenboek
= Taal-enletterkundiggastenboekvoor
prof. dr. G.A. van Es, Groningen 1975
Glot
= Glot.Tijdschriftvoortaalwetenschap
Gramarie
= C.B. van Haeringen. Gramarie.Keur
uithetwerkvanzijnhoogleraarstijd,
Assen 1962
Gramma
= Gramma.Nijmeegstijdschriftvoor
taalkunde
LiN
= LinguisticsintheNetherlands
Lingua
= Lingua.InternationalReviewofGeneral
Linguistics
L.T.
= LevendeTalen
MorfNed
= MorfologievanhetNederlands, onder
redactie van G.E. Booij, Amsterdam 1979
Neerlandica
= C.B. van Haeringen, Neerlandica.
Verspreideopstellen. 's-Gravenhage
1949, resp. 1962
NTg
= DeNieuweTaalgids
Proeven
= Proevenvanneerlandistiek
aangeboden aan prof. dr. Albert Sassen,
Groningen 1978
SN
= StudiaNeerlandica
Spekt
= Spektator.Tijdschriftvoor
neerlandistiek
Tabu
= TaalkundigbulletinvanhetNederlands
InstituutderRijksuniversiteitGroningen
TGGiA
= Transformationeel-generatieve
grammaticainartikelen.Eenverzameling
wetenschappelijkeendidactische
bijdragentotdestudieendetoepassing
vandejongsteontwikkelingeninde
Nederlandsetaalkunde, bijeengebracht
door H. Hulshof, Groningen 1975
M.C.vandenToorn,Nederlandsegrammatica
[ Pobierz całość w formacie PDF ]